Exploseum  – fantastyczne muzeum w Bydgoszczy na terenie niemieckiej fabryki DAG Fabrik Bromberg

Exploseum jest oddziałem Muzeum Okręgowemu im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy. Powstało na jednej z dwóch linii produkcyjnych nitrogliceryny w oryginalnych budynkach niemieckiej fabryki z czasów II wojny światowej, które przez lata stały opuszczone i zamieniały się w ruinę. To świetny pomysł. Podobnych historycznych budynków zwiedziliśmy już wiele. Wystarczy wspomnieć  DAG Krzystkowice i fabrykę Forst-Scheuno w Brożku. Zawsze narzekaliśmy, że nikt nie ma pomysłu na wykorzystanie potencjału drzemiącego w tych ważnych historycznie obiektach. Bydgoszcz odwaliła kawał dobrej roboty.

Spis treści

• Jak dojechać do Exploseum DAG Fabrik Bromberg i gdzie zaparkować
• Godziny otwarcia i ceny biletów
• Zwiedzanie Exploseum
• Wystawy 
• Historia fabryki DAG Fabrik Bromberg 
• DAG Bromberg – zasady bezpieczeństwa podczas produkcji
• Koniec fabryki
• Inne niemieckie fabryki z czasów II wojny opisane przez nas
• Obejrzyj nasz film z Exploseum
• Internetowy przewodnik po Polsce

Jak dojechać do Exploseum DAG Fabrik Bromberg i gdzie zaparkować

Exploseum znajduje się w pobliżu Bydgoskiego Parku Przemysłowo-Technologicznego, fabryki chemicznej Zachem oraz Puszczy Bydgoskiej. Jadąc samochodem, trzeba kierować się do ul. Glinki (prowadzącą do Bydgoskiego Parku Przemysłowo Technologicznego), następnie ulicą Bydgoskich Przemysłowców, skręcić w prawo w ulicę E. Petersona. Kierowców sprawnie poprowadzą drogowskazy – Exploseum Fabryka DAG. Do muzeum można dojechać również z drogi krajowej nr 10  i skręcić na wysokości Bydgoskiego Parku Przemysłowo Technologicznego. Alternatywą jest dojazd autobusem komunikacji miejskiej numer 68E. Z przystanku do Exploseum czeka was spacer długości 1 km.

Darmowy parking na kilkanaście aut znajduje się w pobliżu wejścia do muzeum

Godziny otwarcia i ceny biletów

Exploseum otwarte jest od wtorku do niedzieli w godzinach 10.00 – 18:00. W poniedziałek museum nie działa. Ceny biletów: bilet normalny 20 zł, ulgowy 17 zł. Uwaga w czwartek wstęp jest bezpłatny, z wyłączeniem wystawy czasowej.

Zwiedzanie Exploseum

Przy wejściu do muzeum dostajemy elektroniczny klucz, który otwiera drzwi między pomieszczeniami. Jest ich sporo i tu mała przestroga – nie ma możliwości powrotu albo wędrówki pod prąd w wyznaczonym kierunku zwiedzania. Trasa turystyczna liczy prawie 2 kilometry długości i pokonanie jej z dokładnym zapoznaniem się z wystawą i eksponatami zajmuje około 2 godziny. Trasa wiedzie przez  podziemne pofabryczne tunele technologiczne, w których jest dość chłodno oraz jest duża wilgotność. Na trasie zwiedzania znajduje się wiele dość stromych schodów. Dla fanów urbexu mamy dobrą wiadomość – budynki nie objęte muzeum można zwiedzać na własną rękę. Oczywiście wszędzie znajdziecie tabliczki z zakazem wstępu. Zachowajcie dużą ostrożność.

Wystawy

Wystawa w Exploseum podzielona jest na działy:

• Alfred Nobel – opowieść o życiu i osiągnięciach. Oczywiście dowiemy się również o przyczynach ustanowienia nagrody.
• Historia powstania Koncernu Dynamit-Aktien Gesellschaft i wpływ na przebieg II wojny światowej.
• DAG Fabrik Bromberg bez tajemnic. Przeznaczenie poszczególnych budynków i opowieść o ludziach, którzy tu pracowali.
• Historia Uzbrojenia – w skrócie można powiedzieć opowieść o sztuce zabijania. Zaczynamy od broni białej, a kończymy na bombie atomowej.
• Historia materiałów wybuchowych od prochu czarnego po heksogen i oktogen.
• Praca przymusowa w III Rzeszy. Wstrząsająca historia ludzi pracujących w hitlerowskich zakładach przemysłowych.
• Armia Krajowa w zakładach DAG Fabrik Bromberg. Szpiegowanie i akcje sabotażowe na terenie fabryki.
• Armia Czerwona – zwycięstwo nad hitlerowcami i zbrodnie popełnione na narodzie polskim.

Historia fabryki DAG Fabrik Bromberg

W latach 1939-1945 pod Bydgoszczą powstała ogromna fabryka zbrojeniowa. Kombinat tajnej produkcji prochu i wypełniania amunicji, wzniesiony rękoma robotników przymusowych należał do przedsiębiorstwa Dynamit-Aktien Gesellschaft (DAG), którego korzenie sięgają lat 60. XIX wieku. To wówczas Alfred Nobel, wynalazca dynamitu i prochu bezdymnego oraz fundator słynnej nagrody założył firmę, która z czasem urosła do rangi największego producenta materiałów wybuchowych na gruncie niemieckim, zaś szczególny rozwój przedsiębiorstwa przypadł na lata reżimu hitlerowskiego.Jeszcze w 1939 roku, wkrótce po zajęciu Bydgoszczy, w lesie blisko podmiejskiego Łęgnowa Niemcy rozpoczęli budowę fabryki.

Do końca 1944 roku powstało ponad tysiąc budynków, 400 km dróg i 40 km torów kolejowych. Kompleksowy program budowy obejmował budynki produkcyjne, obiekty infrastruktury elektrycznej, cieplnej, wodnej i kanalizacyjnej, laboratoria, warsztaty, budynki straży pożarnej, ambulatoria, obiekty administracyjne i socjalne, kordegardy i budynki nadzoru. Zakład produkował nitrocelulozę, trotyl i dinitrobenzen, wykorzystywany m.in. w pociskach V1. Tu powstawał amunicja, bomy lotnicze i pociski artyleryjskie. Produkcję nitrocelulozy podjęto dopiero w 1943 roku. Natomiast strefa trotylu rozpoczęła produkcję dopiero w styczniu 1945.

DAG Bromberg – zasady bezpieczeństwa podczas produkcji

Charakter przestrzenny zakładu wynikał z dążenia do minimalizacji ryzyka i skutków eksplozji. Poszczególne etapy produkcji odbywały się w osobnych budynkach połączonych podziemnymi tunelami. Dublowano linie produkcyjne w celu zachowania ciągłości produkcji w wypadku awarii lub wybuchu.

Budynki produkcyjne i magazynowe wznoszono najczęściej w konstrukcji szkieletowej, złożonej z żelbetowych słupów przykrytych rozłożystym, płaskim dachem. Do budynków szczególnie zagrożonych wybuchem wprowadzano tzw. ściany wydmuchowe – lekkie konstrukcje drewniano-szklane, których zadaniem było przejęcie fali uderzeniowej w razie w razie wybuchu. Budynki były starannie zamaskowane. Na dachach posadzono trawę, krzaki i drzewa.  Bezprecedensowym zabiegiem była budowa makiety pozorowanej fabryki, zrealizowana w pierwszej połowie 1944 roku w odległości 2-3 km od zakładów.

Składała się z około setki drewnianych plansz, imitujących budynki produkcyjne. Szacuje się, że ogółem w DAG Bromberg pracowało 30-40 tys. robotników, w tym bezpośrednio przy produkcji – około 10 tysięcy. Początkowo wykorzystano miejscową siłę roboczą, jednak rozmiar prac budowlanych powodował, że w stosunkowo krótkim czasie wyczerpały się miejscowe rezerwy. Wówczas sięgnięto po zamiejscowych, w tym zagranicznych robotników, kierowanych przymusowo do pracy w Bydgoszczy przez urzędy pracy. Wykorzystano także na dość dużą skalę jeńców wojennych

Koniec fabryki

Produkcję kontynuowano praktycznie aż do wyzwolenia Bydgoszczy. Dopiero kilka dni przed wkroczeniem wojsk radzieckich i polskich podjęto decyzję o ewakuacji niemieckiego personelu. Niemcy zdołali zabrać lub zniszczyć dokumentację techniczną i wydostać się z miasta. Jako jeden z ostatnich pracowników kadry kierowniczej zakład opuścił dyrektor kombinatu. Armia Czerwona po wkroczeniu do Bydgoszczy wywiozła do ZSRR prawie cały pozostawiony sprzęt. Po wojnie w części opuszczonych budynków powstały Zakłady Chemiczne Organika-Zachem.

Inne niemieckie fabryki z czasów II wojny opisane przez nas

• DAG Krzystkowice – bezpieczeństwo podczas zwiedzania na pierwszym miejscu
• Forst-Scheuno – niemiecka fabryka prochu z czasów II wojny światowej

Obejrzyj nasz film z Exploseum

Internetowy przewodnik po Polsce

Zapraszamy do naszego Interaktywnego przewodnika po Polsce. Mapa ułatwi nawigację po naszych artykułach. Każde zaznaczone na mapie miejsce posiada aktywny link, który przeniesie was do obszernego artykułu. Fotki, historia, zabytki, legendy, godziny otwarcia muzeów, ceny biletów i wiele przydatnych wskazówek. Z mapą planowanie podróży po Polsce staje się proste. To prawie 200 opisanych dokładnie miejsc. W przypadku niektórych miast znajdziecie obszerny przewodnik. I oczywiście mnóstwo fotek, które uwielbiamy robić. Zapraszamy do podróży z nami. Mapa pozostanie zawsze jako pierwsza publikacja na naszej stronie. Będzie zawsze pod ręką. Zaglądajcie tu, ponieważ będziemy cały czas nasz przewodnik rozwijać i uaktualniać.