Cmentarz żydowski w Skwierzynie – zwiedzamy największy cmentarz żydowski w województwie lubuskim

Cmentarz żydowski w Skwierzynie powstał na początku XVIII wieku. Jest to największa nekropolia żydowska w województwie lubuskim. Cmentarz przetrwał II wojnę światową bez żadnych zniszczeń. Dopiero później rozpoczęła się dewastacja i rozkradanie macew, które trafiały do powtórnej obróbki w zakładach kamieniarskich. Pomimo tych skandalicznych praktyk do naszych czasów przetrwało prawie 700 nagrobków. Cmentarz warto odwiedzić z jeszcze jednego powodu. Na macewach stosowano wyjątkowo bogatą symbolikę. To prawdziwa podróż w historię sztuki.

Spis treści

• Położenie Skwierzyny
• Dokładna lokalizacja cmentarza (gdzie zaparkować)
• Cmentarz żydowski w Skwierzynie – trochę historii
• Bogata symbolika
• Zasady, które należy przestrzegać podczas zwiedzania
• Kamienie na grobach żydowskich
• Inne ciekawe miejsca w okolicy opisane przez nas
• Internetowy przewodnik po Polsce

Położenie Skwierzyny

Znowu mamy dziwną sytuację. Skwierzyna w kontekście historycznym należy do Wielkopolski, ale obecnie znajduje się w województwie lubuskim. To miasto graniczne, które różnie jest klasyfikowane. Skwierzyna leży w odległości 100 km od Poznania, ale tylko 30 od Gorzowa Wielkopolskiego. Miasto leży na przecięciu drogi ekspresowej S3 i drogi wojewódzkiej nr 24.

Dokładna lokalizacja cmentarza (gdzie zaparkować)

Cmentarz żydowski w Skwierzynie położony jest między ulicą Okrężną i Międzyrzecką na niewielkim wzniesieniu nazywanym Górą Żydowską. Sąsiaduje z dawnym cmentarzem ewangelickim (obecnie czynny cmentarz katolicki). Zdecydowanie najdogodniejsze dojście do cmentarza znajduje się od strony ulicy Międzyrzeckiej. Tu również bez problemu na poboczu albo w bocznych osiedlowych uliczkach znajdziecie bezpłatne miejsce parkingowe.

Cmentarz żydowski w Skwierzynie – trochę historii

Dokładna data założenia cmentarza nie jest znana. Historycy mówią o początku XVIII wieku. Zachowało się prawie 700 nagrobków. Najstarszy zachowany nagrobek pochodzi z 1736 roku, Najmłodszy  datowany jest na 1935 rok. W drugiej połowie lat 30. XX wieku na cmentarzu zaniechano pochówków. Okres II wojny światowe cmentarz przetrwał w stanie nienaruszonym.  Przetrwały też  bramy cmentarne, ogrodzenie i dom przedpogrzebowy, położony na szczycie wzgórza. Ten stan utrzymał się przez kolejne lata.

Szybka dewastacja nastąpiła dopiero w latach 70. XX wieku. Przyczyniły się do tego indywidualne akty wandalizmy, ale największe zniszczenia poczynili złodzieje, którzy rozkradli marmurowe i granitowe nagrobki. Nikt się tym nie przejmował. Doszło nawet do tego, że przez kilka dni na cmentarzu pracował dźwig i ładował na ciężarówki najcięższe płyty nagrobne. Cmentarz został wpisany przez wojewódzkiego konserwatora zabytków do rejestru zabytków dopiero na W 1992 r. Przeprowadzono też inwentaryzację. Potem zamontowane na cmentarzu tablice informacyjne w języku polskim i angielskim. Zabytkowym cmentarzem zainteresowali się mieszkańcy Skwierzyny i turyści.

Bogata symbolika

Bliskość Berlina, będącego głównym ośrodkiem żydowskich idei oświeceniowych powodowała, że tutejsza gmina była zdecydowanie proreformatorska. Cmentarz żydowski  w Skwierzynie pośród innych cmentarzy wyróżnia  duża ilość macew z symbolami. Dla zainteresowanych podajemy skrócony opis:

.

• Oko opatrzności – najczęstszy symbol na macewach w Skwierzynie. Motyw rzadki i zaczerpnięty z religii protestanckiej, w której tutejsza gmina czerpała inspirację.
• Dłonie w geście błogosławieństwa – groby kapłanów, potomków arcykapłana Aarona.
• Dzban- pojawia się na grobach lewitów.
• Księga- oznacza, że zmarły był uczonym w piśmie.
• Gałązka palmowa – symbol odkupienia.
• Świecznik – symbol spotykany na grobach kobiet, ponieważ to one zapalały świece podczas Szabatu.

Zasady, które należy przestrzegać podczas zwiedzania

Odwiedzając cmentarze żydowskie, pamiętajmy o kilku zasadach. Szacunek wobec zmarłych wymaga, żeby mężczyzna miał nakrycie głowy. Nie wchodzimy na teren cmentarza w sobotę, czyli szabat. Nie przynosimy kwiatów, ponieważ Żydzi uznają to za pogański zwyczaj, który nie służy zmarłemu, a tylko podkreśla bogactwo jego żyjącej rodziny.

Kamienie na grobach żydowskich

Na grobach żydowskich nie kładziemy kwiatów i nie palimy zniczy. Za to możemy położyć kamyk. Zwyczaj ten błędnie tłumaczony jest jako wywodzący się czasów, kiedy pochówki na pustyni były dużym problemem. Kamienie miały chronić zwłoki przed dzikimi zwierzętami. Kamyk na grobie jest po prostu oznaczeniem miejsca pochówku. To spełnienie przykazania i szlachetnego uczynku. Judaizm uważa tę formę dobroci, którą skierujemy wobec zmarłych, za najwyższą formę dobroci, bo nie istnieje najmniejsza nawet możliwość, aby ten, komu ją okazujemy, mógł nam za nią odpłacić.

Inne ciekawe miejsca w okolicy opisane przez nas

• Zamek w Międzyrzeczu – zwiedzamy trochę zapomniany piastowski zamek- Muzeum Ziemi Międzyrzeckiej
• Fort Sarbinowo – XIX wieczne fortyfikacje, które stały się przestarzałe już w momencie ukończenia budowy
• Pszczew -Międzyrzecz -Międzychód- Skwierzyna -Rokitno
• Podróż szlakiem zabytków sakralnych województwa lubuskiego
• Na wojennej ścieżce w województwie lubuskim

Internetowy przewodnik po Polsce

Zapraszamy do naszego Interaktywnego przewodnika po Polsce. Mapa ułatwi nawigację po naszych artykułach. Każde zaznaczone na mapie miejsce posiada aktywny link, który przeniesie was do obszernego artykułu. Fotki, historia, zabytki, legendy, godziny otwarcia muzeów, ceny biletów i wiele przydatnych wskazówek. Z mapą planowanie podróży po Polsce staje się proste. To prawie 200 opisanych dokładnie miejsc. W przypadku niektórych miast znajdziecie obszerny przewodnik. I oczywiście mnóstwo fotek, które uwielbiamy robić. Zapraszamy do podróży z nami. Mapa pozostanie zawsze jako pierwsza publikacja na naszej stronie. Będzie zawsze pod ręką. Zaglądajcie tu, ponieważ będziemy cały czas nasz przewodnik rozwijać i uaktualniać.