Tirana – podczas zwiedzania miasto nas mile zaskoczyło

Tirana w przewodnikach opisywana jest jako miasto, którego nie można polubić i pokochać. Z takim nastawieniem przystąpiliśmy do poznawania atrakcji i zabytków w mieście. Szybko okazało się, że to nieprawda. Tirana nas mile zaskoczyła. Oczywiście nie oznacza to, że nie ma minusów. Zapraszamy do wędrówki z nami po Tiranie. Pokażemy zupełnie inną twarz miasta.

Spis treści

• Informacje praktyczne
• Tirana jest stolicą Albanii od roku 1920
• Plac Skanderbega
• Meczet Ethema Beja
• Zegar znalazł się w herbie Titany
• Wielki Meczet  
• Piramida w Tiranie
• Narodowe Muzeum Historyczne 
• Pazari i Ri – raj dla poszukiwaczy pamiątek z Tirany
• Bunk’ART
• Bunk’Art 2
• Dom Envera Hodży
• Forteca Justyniana – Zamek Toptani
• Dom Spadających Liści
• Most Garbarzy
• Grobowiec Kapllana Paszy
• Kolejka linowa
• Katedra Zmartwychwstania Pańskiego
• Sky Tower
• Kolorowe domy i murale

Informacje praktyczne

• Miasto pod względem obszaru nie jest zbyt duże. Wszystkie ciekawe atrakcje znajdują się w centrum miasta. Samochód jest niepotrzebny.
• Jazda autem po Albanii to osobny temat i atrakcja dla odważnych. Można zażartować, że obowiązuje tu tylko jedna zasada – jazda prawą stroną jezdni, ale i tak nie zawsze. Najgorzej jest na rondach. Albańczycy zupełnie ich nie rozumieją. Podobno to przez fakt, że własny samochód mogli mieć dopiero po upadku reżimu w latach 90. XX wieku. Ale spokojnie – po Albani zrobiliśmy setki kilometrów i auto wyszło bez zadrapania. Można!
• w Tiranie spokojnie można oprócz lokalnej waluty płacić w euro. Sprzedawcy poprawnie przeliczają kurs. W większości sklepów i restauracji można płacić karta.
• Reżim Hoxhy podobno walczył z patriarchatem, ale o sukcesie raczej trudno mówić. Przygotujcie się, że kobiety w Albanii są traktowane trochę inaczej.
• W Tiranie jak i w całej Albanii czas płynie inaczej. Nawet Włosi mogą się schować. Tutejsze powoli, powoli…ma zupełnie inny wymiar.
• Albania ma rekordową ilość wolnych dni od pracy. Wszystko przez to, że oficjalnie obchodzą święta muzułmańskie, prawosławne i katolickie.
• W przewodnikach można wyczytać o kradzieżach i ogólnych niebezpieczeństwach. To jakaś bzdura w Albanii czuliśmy się bardzo dobrze i nie było żadnych niebezpiecznych sytuacji. W porównaniu z innymi europejskimi stolicami jest tu bezpiecznie.
• Jeśli nastawiacie się na komunikację publiczną, to przygotujcie się na jazdę bez trzymanki. Tu żadne rozkłady jazdy nie obowiązują. Nawet przystanki są często w różnych miejscach.
• Uwaga! Kiwanie głową na tak w Albanii znaczy nie i odwrotnie.
• Bunkry to powinien być symbol Albanii. Spotkacie je na każdym kroku. Jest ich podobno prawie 750 tys. Jeden bunkier przypada na 4 osoby.
• Najsłynniejsza osoba pochodzą z Albanii to Agnes Gonxha Bojaxhiu. Nie znacie? Zapewniany, że tak. To po prostu Matka Teresa, jedyny Albańczyk z nagrodą Nobla. Co prawda urodziła się w stolicy Macedonii, ale jej rodzice byli Albańczykami.

Tirana jest stolicą Albanii od roku 1920

Tirana to stolica Albani położona aż nad trzema rzekami Lanë, Tiranë i Tërkuzë. Rok 1614 to data powstania Tirany wtedy to Sulejman Bargjini postawił szereg budowli użyteczności publicznej. W XVII wieku był to ośrodek handlowy, o małym znaczeniu gospodarczym. Jest to młodziutkie miasto. Nie ma tu zabytków renesansowych, barokowych raczej znajdziemy tu budynki w stylu modernistycznym. Miasto jest stolicą od 8 lutego 1920 roku na mocy decyzji rządu tymczasowego, ustanowionego na kongresie w Lushnjë. Liczba mieszkańców nie przekraczała wtedy 17 000. Obecnie według oficjalnych statystyk ma 600 000, a nieoficjalnie szacuje się na jeden milion. 8 kwietnia 1939 roku Tirana została zajęta przez Włochy. Okupacja włosko- niemiecka trwała do 17 listopada 1944. Po zaciekłej walce między mieszkańcami miasta a siłami nazistowskimi miasto zostało wyzwolone. Po wojnie w Tiranie władzę objął komunistyczny rząd z przywódcą Enver Hoxha. Podczas jego rządów w mieście powstało wiele monumentalnych budowli. W 1957 roku w mieście założono pierwszy w Albanii uniwersytet. Dziś miasto może się poszczycić 7 szkołami wyższymi. Po śmierci przywódcy Hoxhy przez miasto przetoczyła się fala gwałtownych demonstracji, które ostatecznie doprowadziły do załamania się komunistycznego reżimu w 1991 roku.

Plac Skanderbega

To przy nim znajdują się: Teatr Opery i Baletu i Biblioteka Narodowa Albanii, Narodowy Bank Albanii, Meczet Etchem Beja, wieża zegarowa, Ratusz, Narodowe Muzeum Historyczne i siedziba albańskiego Ministerstwa Infrastruktury. Centralny plac Tirany o powierzchni 4 hektarów, wyłożony został marmurowymi płytami. Niedawno został wyłączony z ruchu kołowego, stał się sercem miasta. Na placu znajdują się karuzele, zabytki, 11-metrowy pomnik Skanderbega na koniu, odsłonięty w 500. rocznicę śmierci bohatera narodowego.

Meczet Ethema Beja

Meczet znajduje się na Placu Skanderbega. Budowa meczetu rozpoczęła się w 1789 roku z inicjatywy Mollego Beja. Został ukończony w 1823 roku przez jego syna, Hadżi Ethema Beja. Był jedynym czynnym meczetem w kraju w czasach Envera Hoxhy. Nie był dostępny dla mieszkańców miasta, czy też Albańczyków, mogli do niego wchodzić tylko obcokrajowcy. Otwarty dla wszystkich od 1991 roku. W środku możemy podziwiać przepiękne freski i sztukaterię. Ponownie otwarty dla wszystkich w 1991 roku. Jego wnętrze zdobią bogate freski i sztukaterie. W 1948 roku meczet został wpisany na listę religijnych zabytków kulturowych Albanii. Jest udostępniony do zwiedzania. Przy wejściu zdejmujemy buty, a kobiety dostają chustę do nakrycia głowy i nóg. Zapłacimy też co łaska do skarbonki.

Zegar znalazł się w herbie Titany

Wieża zegarowa w Tiranie została wzniesiona w I połowie XIX wieku. Znajduje si przy ulicy Rruga 28 Nëntori niedaleko meczetu Ethema Beja. Budowa jej trwała 8 lat od 1822 roku do 1830. Ufundowały ją najbogatsze rody Tirany. Została przebudowana w 1928 roku- podwyższono ją, dobudowano taras widokowy oraz zamontowano nowy niemiecki zegar. Od 1930 roku wieża była iluminowana. Uległa zniszczeniu podczas wojny, ale odnowiono ją w 1946 roku. Jej wysokość to 35 metrów i do 1970 roku był to najwyższy budynek w Tiranie. To jest jeden z najbardziej rozpoznawalnych budynków Tirany i pewnie dlatego umieszczono go na herbie miasta. Można go zwiedzać od poniedziałku do soboty w godzinach od 9:00 do 18:00 bilet 100 lek (około 4 zł).

Wielki Meczet

Meczet Namazgâh został wzniesiony w latach 2015–2022 i jest to  największy meczet na Bałkanach. Miasto posiada jeszcze 8 mniejszych. Sponsorem budowli był głównie turecki rząd. Szacuje się, że wydano na jej powstanie ponad 30 milionów euro. Na budowę meczetu wybrano park przy gmachu parlamentu w Tiranie. Powierzchnia meczetu to 6000 m². Kopuła meczetu ma wysokość 30 m. Posiada 4 minarety o wysokości 50 m. Meczet może pomieścić około 5000 osób.

Piramida w Tiranie

Albania ma swoją piramidę. Zaprojektowała ją córka Hoxhy wraz z grupą architektów. Od 1988 roku mieściło się tu Muzeum Envera Hoxhy, funkcjonujące do upadku komunizmu, czyli do początku lat 90. Budynek został zrewitalizowany przez holenderskie biuro architektoniczne MVRVD i oddany do użytku w 2023 roku. Obecnie mieści się tu wiele biur państwowych oraz centrum innowacji. Są tu organizowane spotkania integracyjne między Albańczykami a członkami Unii Europejskiej.

Narodowe Muzeum Historyczne

Budynek Narodowego Muzeum Historycznego to prawdziwa gratka dla fanów architektury. Jego wejście zdobi mozaika przedstawiająca w symbolicznym wymiarze dzieje Albańczyków (dla wielu arcydzieło sztuki socrealizmu w Albanii). Narodowe Muzeum Historyczne największe muzeum albańskie otwarte 28 października 1981 zaprojektowanym przez grupę architektów pod kierunkiem Envera Faji. Mieści się również przy Placu Skanderbega.  Znane jest przede wszystkim z ogromnej mozaiki 400 , która umieszczona jest nad wejściem. Mozaikę zaprojektował  Josifa Droboniku zajmuje powierzchnię 400 m². Przedstawia ona 13 Albańczyków od prehistorii do okresu komunistycznego. Muzeum ma trzy kondygnacje, na których można obejrzeć eksponaty od antyku do współczesności. Czynne od wtorku do soboty w godzinach od 9:00 do 16:00. W niedzielę od 10:00 do 15:00. Cena biletu: 500 lek (około 20 zł),

Pazari i Ri – raj dla poszukiwaczy pamiątek z Tirany

Nowy Bazar Pazari i Ri który powstał w 1931 r. i jest uważany za największy w stolicy. Kupimy tu wszystko: owoce, warzywa, ryby, mięso oraz typowe i nietypowe pamiątki. Można też usiąść niedaleko i wypić kawę lub spróbować albańskich smaków.

Bunk’ART

Bunkry w Albani są wszędzie. W górach, nad morzem, w stolicy. Hoxha wybudował ich około 750 000. Pomieścić miały wszystkich Albańczyków- nigdy się nie przydały. W Tiranie napotykamy je praktycznie wszędzie. Najważniejszy bunkier w Tiranie przeznaczony był dla dyktatora. Przygotował dla siebie sporych rozmiarów mieszkanie. Miał z niego rządzić krajem razem z zaufanymi dygnitarzami. Czynne codziennie od 9:00 do 18:00. Cena biletu: 500 lek (około 20 zł).

Bunk’Art 2

Drugim ważnym bunkrem, który warto odwiedzić to muzeum inwigilacji i prześladowań za czasów dyktatury Hoxhy, który rządził przez 40 lat Albanią. Poznamy historię i działania reżimu komunistycznego. Muzeum prezentuje wiele eksponatów, dokumentów, zdjęć i multimedialnych prezentacji, które dokumentują okrucieństwo i represje, jakich doświadczało albańskie społeczeństwo w tamtym okresie. Zobaczymy pomieszczenia tortur i miejsca, gdzie planowano działania wywiadowcze i kontrolę społeczeństwa. Wystawa jest świetnie przygotowana i doskonale wprowadzi was w surrealistyczny świat polityki i życia codziennego w Albanii w czasach komunistycznych. Niestety prezentacja jest dość krwawa i brutalna. Muzeum czynne jest codziennie od 9:30 – 20:00. Cena biletu 700 lek ulgowy 500 lek ( około 30 zł, 20 zł).

Dom Envera Hodży

To typowa willa z czasów komunistycznych. Symbol luksusu, zdobytej władzy. Budynek znajduje się w centrum dzielnicy Blloku. Niestety, nie jest on dostępny do zwiedzania dla turystów. Pod budynkiem spotkacie mnóstwo turystów zagranicznych. Albańczycy robią wszystko, żeby zapomnieć o dyktatorze. Nie ma żadnej tablicy informacyjnej. Wcale nie będziemy zdziwieni jeśli dom zostanie w przyszłości wyburzony. Maks po obejrzeniu wystawy w Bunk’Art 2, stwierdził – zwykły dom psychopaty.

Forteca Justyniana – Zamek Toptani

Forteca Justyniana Kalaja e Justiniani to starożytna twierdza, została zbudowana w VI wieku n.e. za panowania cesarza bizantyjskiego Justyniana I Wielkiego. Miała ona strategiczne znaczenie, chroniła ważne trakty komunikacyjne i region przed najazdami barbarzyńców. Twierdza została zaprojektowana w sposób, który uwzględniał naturalne ukształtowanie terenu. W 1798 roku zamek przejęła rodzina Toptani pochodząca z Kruji. Rodzina Toptani to jedna z najzamożniejszych rodzin osmańskich w Albanii.  Do czasu nastania władzy komunistycznej i parcelacji ziemi, byli posiadaczami ponad 50 000 hektarów ziemi między Tiraną, a Durres. Mury twierdzy były wykonane z kamieni i cegły, a jej wnętrze obejmowało budynki mieszkalne, pałacowe, kościoły oraz magazyny. Wokół twierdzy znajduje się park, gdzie można odpocząć i cieszyć się atmosferą historycznego miejsca. Obecnie po twierdzy został fragment muru, którego wnętrze skrywa deptak, liczne kawiarnie, restauracje, liczne stoiska z pamiątkami. Fani zabytków będą rozczarowani, ale polecamy świetne restauracje w tym miejscu.

Dom Spadających Liści

Muzeum Tajnego Nadzoru znane Domem Liści to muzeum historyczne Zostało otwarte 23 maja 2017 w budynku, który w czasach komunizmu służył jako siedziba Sigurimi, czyli służb bezpieczeństwa państwa, wywiadu i tajnej policji Ludowej Socjalistycznej Republiki Albanii aż do roku 1991. Muzeum jest „dedykowane niewinnym ludziom, którzy byli szpiegowani, aresztowani, ścigani, skazani i straceni podczas reżimu komunistycznego”. Mieści się w dwupiętrowej willi z dziedzińcem, który pochodzi z 1931 roku i pierwotnie służył jako pierwsza prywatna przychodnia położnicza w Albanii. W czasie okupacji niemieckiej budynek był wykorzystywany przez Gestapo. Posiada 31 pokoi. Nazwa wzięła się stąd, że wokół budynku rosną drzewa, które jako jedyne w całym mieście na jesień tracą liście.  Muzeum czynne jest codziennie od 9:00 do 19:00. Bilety: 700 lek (około 30 zł).

Most Garbarzy

Spacerując ulicami Tirany, natknęliśmy się na most kamienny z XVIII wieku. Most Garbarzy Ura e Tabakëve, kiedyś znajdował się na wjeździe do Tirany. Most przecinał rzekę Lane, w pobliżu której zlokalizowane były liczne sklepy mięsne i z wyrobami ze skóry. W  Albanii zawód rzeźnika i garbarza były ze sobą spokrewnione i wykonywane przez te same osoby wywodzące się z określonych rodów. W latach 30. XX wieku bieg rzeki Lane został zmieniony. Most stracił na swoim znaczeniu. Obecnie to jeden z najważniejszych zabytków miasta. W latach 90. XX wieku został odrestaurowany i służy dziś wyłącznie pieszym.

Grobowiec Kapllana Paszy

Grobowiec Kapllana Paszy, osmańskiego władcy z XIX wieku to ośmiokątny pomnik z kolumnami. Wznosi się na około 4 metry nad ziemią. Ukryty jest pod złocistą pół-kopułą stworzoną z hotelowej ściany. Lokalizacja tego zabytku nas  zadziwiła.  Dla formalności szczątków Paszy tam nie ma, przeniesiono je dawno temu do Stambułu.

Kolejka linowa

Nad miastem górują szczyty mające 1600 m wysokości. Na ich terenie znajduje się Park Narodowy Dajti  o powierzchni 3 tys. hektarów. Góry pokrywa las, ale jeżeli komuś marzy się zdobycie najwyższego szczytu, to informujemy, że jest to niemożliwe. Najwyższy szczyt zajęty jest przez wojsko.  Atrakcją jest wjazd na górę kolejką linową nazywaną Dajti Ekspres. Wycieczka trwa 15 min – dolna stacja mieści się przy ul. Qemal Stafa, na przedmieściach Tirany. Kolejkę oddano do użytku w 2005 r., długość całej trasy to aż 4670 m i różnicy poziomów 812 m. Prowadzi ona na wysokości ok. 1230 m n.p.m. Z góry rozpościera się ładny widok na miasto. Bilet w obie strony kosztuje 800 lek (około 35 zł). Kasa znajduje się tylko przy dolnej stacji. Kolejka kursuje od poniedziałku do piątku 9:00- 19:30,od soboty do niedzieli od 9:00- 20:00. Uwaga we wtorek jest nieczynna.

Katedra Zmartwychwstania Pańskiego

Katedra Autokefalicznego Prawosławnego Kościoła Albanii została wzniesiona na początku XXI wieku. Na miejscu katedry znajdowała się cerkiew z 1865 roku, zamknięta dla wiernych w 1967 roku i ostatecznie zniszczona przez albański rząd. Na jej miejscu zbudowano Hotel International Tirana.  Katedrę otwarto 1 czerwca 2014 roku, tego dnia nastąpiła także konsekracja świątyni. Jest to trzecia największa prawosławna świątynia na Bałkanach.  Kopuła mierzy 32,2 m, a dzwonnica – 46 m. Fasada katedry została wyłożona marmurem, wnętrza wypełniają liczne freski i mozaiki, w tym gigantyczna mozaika w kopule przedstawiająca Jezusa.

Sky Tower

Tirana w ostatnich latach mocno się zmienia. Chce być jak inne europejskie stolice. W centrum wyrastają kolejne wieżowce. Najbardziej rozpoznawalny to Sky Tower, w którym mieści się hotel, a na ostatnim piętrze kawiarnia z tarasem widokowym. Naszą uwagę przykuł jednak inny wieżowiec. Jego nietypowa kostkowa architektura zadziwiła zwłaszcza Maksa. Oj te dzieci pokolenia Minecrafta!

Kolorowe domy i murale

Tirana za wszelką cenę chce uciec od smutnego i szarego wizerunku miasta z czasów komunizmu. Chce pokazać bardziej uśmiechnięta twarz. Stąd pomysł na kolorowe elewacja starych bloków i liczne murale, które są w zupełnie innym stylu niż te w całej Europie.