Żarki miasto handlu i dwóch religii

Jeszcze niedawno nic nie wiedzieliśmy o tym małym miasteczku w województwie śląskim. Podczas wizyty w Zamku Ogrodzieniec postanowiliśmy zatrzymać się w Żarkach, żeby obejrzeć zespół zabytkowych stodół. Potem wciągnęła nas historia miasta. Zapraszamy na fascynujący spacer po Żarkach. Spędziliśmy tu pół dnia i wpisujemy Żarki na listę mało znanych polskich atrakcji turystycznych.

Miasto ma niecałe 5 tysięcy mieszkańców. Leży w centrum Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Pierwsze wzmianki o Żarkach pochodzą z XIV wieku. W roku 1556 ustanowiono targ, który odbywał się w każdy wtorek i dodatkowo trzy duże jarmarki w roku. Za udział mieszkańców w powstaniu styczniowym Żarki utraciły prawa miejskie. Odzyskały je dopiero w roku 1949.

Stodoły

Od tej atrakcji zaczęła się nasze zwiedzanie miasta. Stodoły powstały na przełomie XIX i XX wieku. Rolnicy przechowywali w nich plony oraz sprzęt rolniczy. Pierwsze budynki były drewniane i kryte strzechą. Wszystkie zostały zniszczone podczas wielkiego pożaru w  roku 1938. Nowe postawiono z kamienia wapiennego i cegieł. Kiedyś było ich 40, obecnie można doliczyć się 32 i sądząc po stanie technicznych niektórych budynków, za chwilę znikną kolejne. Trochę to dziwne, ponieważ na placu tuż obok cały czas działa największe w regionie targowisko. Odbywa się w każdą sobotę. Towary wystawiam tu nawet 500 wystawców, a liczba kupujących szacowana jest na 10 tysięcy osób. Niestety nie mieliśmy okazji zobaczyć działającego targowiska.

Fani twórczości Lecha Majewskiego znają żarskie stodoły z filmu „Młyn i krzyż”. To magiczne kino. W dzisiejszych czasach, kiedy kino stało się tylko rozrywką, fajnie jest promować filmy artystyczne. Super, że oryginalne stodoły w Żarkach brały w tym udział.

Sanktuarium Matki Bożej Leśniowskiej

Drewniany kościół w tym miejscu istniał prawdopodobnie od XIV wieku. W roku 1706 właściciel Żarek przyznał ziemię paulinom, którzy rozpoczęli budowę murowanego klasztoru i nowego kościoła. Wewnątrz powstał barokowy ołtarz z cudowną figurą Matki Bożej. Z sanktuarium związana jest legenda, opowiadająca historię księcia Władysława Opolczyka, który obok drewnianego kościoła zrobił postój. Wiózł ze sobą ikonę Matki Boskiej Bełzkiej oraz figurę Maryi z dzieciątkiem na ręku. Grupa wędrowców była zmęczona i spragniona. Skończyła się im woda w bukłakach, dlatego przed dalszą drogą modlili się o wsparcie i wtedy stał się cud: Wtem rzeźba Maryi jakby złotą łuną się okryła. Z miejsca wskazanego ręka Dzieciątka, spod omszałego kamienia, wybiła krystaliczna struga wody, mieniąca się w słońcu srebrem i błękitem. Woda miała przy tym właściwości niezwykłe. Znużeni odzyskiwali siły, przemyte wodą rany natychmiast się goiły, chorzy odzyskiwali zdrowie… Wdzięczny za łaskę Maryi książę Władysław Opolski pozostawił świętą figurę w małym drewnianym kościółku Leśniowskim.

W sanktuarium panuje klasyczny klimat dla miejsc masowych pielgrzymek. W sezonie nie każdy się tu odnajdzie. My na szczęście zwiedzaliśmy w lutym i chyba byliśmy jedynymi turystami. Zwróciliśmy uwagę na oryginalne metalowe drzwi. Trzeba trochę siły, żeby dostać się do wnętrza.

Szlak kultury żydowskiej

Przed II wojną ponad połowa ludności w mieście była pochodzenia żydowskiego. To był ważny ośrodek handlowy i religijny dla wyznawców wiary mojżeszowej. Niemieckie czystki etniczne przeżyło niewielu Żydów. Ci, co ocaleli, wyemigrowali z Polski. Dawny budynek synagogi to dzisiaj Dom Kultury. Jest pięknie odremontowany, ale jego dawne przeznaczenie można od razu rozpoznać. Synagogę zbudowano w roku 1870 w stylu mauretańsko-neoromańskim. II wojnę przetrwała w bardzo złym stanie. Zaadaptowanie w latach 50. XX wieku na potrzeby ośrodka kultury pozwoliło zabytek uratować. W Żarkach były trzy synagogi. Przetrwała tylko jedna.

Powstała specjalna trasa turystyczna. Liczy kilka przystanków i można ją przejść w około 1,5 godziny. Na stronie Informacji Turystycznej można znaleźć doskonały audio przewodnik z opisem trasy. Szlak składa się z następujących przystanków: dom przy ulicy Częstochowskiej, gdzie w czasie wojny ukrywała się jedna z żydowskich rodzin, stary kirkut (ul. Górki), kirkut na Kierkowie- ul. Polna, synagoga ul. Moniuszki, Stary Rynek z charakterystyczną żydowską zabudową i okolice Rynku, gdzie znajdowało się getto. Pokazany na fotkach kirkut powstał w roku 1821. Zachowana najstarsza macewa jest z roku 1853. Na cmentarzu zachowało się około 700 nagrobków.

Ruiny kościoła św. Stanisława

Ta niewielka świątynia została zbudowana w drugiej połowie XVIII wieku. Barokowy kościół wzniesiono na wzgórzu Laskowiec z kamienia wapiennego. Historycy nie wiedzą, co doprowadziło w XIX wieku do zniszczenia budynku. Do naszych czasów dotrwały resztki ścian.  Co roku, 8 maja w ruinach odprawiona jest msza święta poświęcona patronowi św. Stanisławowi.

Super widoki na dolinę Warty

Kuesta Jurajska to wielokilometrowy próg skalny, ciągnący się z południa na północ Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Wysokość względna skarpy wynosi około 70 metrów. Wzdłuż kuesty prowadzi droga krajowa nr 792. W kilku miejscach można podziwiać niezłe widoki. Najlepszy punkt widokowy jest chyba tuż przed miejscowością Żarki. Pod stopami rzeka Warta z licznymi zakrętami i przemysłowa panorama Zawiercia i Myszkowa. Dymy z fabryk w gratisie. Sokole oczy mogą wypatrzeć białe jurajskie ostańce.

Lipa “Babka”

W niewielkiej odległości od ruin kościoła św. Stanisława, przy tej samej drodze stoi wiekowa lipa. Drzewo ma  500 lat i podobno pod jej konarami odpoczywał król Jan III Sobieski przed wyprawą na Wiedeń.

Muzeum Dawnych Rzemiosł

Na potrzeby placówki zaadaptowano przedwojenny młyn elektryczny. Muzeum działa od roku 2015. Podczas zwiedzania poznamy historię pięciu rzemiosł obecnych w Żarkach od wieków: piekarstwa, młynarstwa, bednarstwa, szewstwa i kołodziejstwa. Ciekawe, czy współczesna młodzież potrafi rozpoznać, czym zajmowali wymienieni rzemieślnicy? Muzeum to doskonała lekcja historii. I nie chodzi o daty i fakty. Tutaj można poznać życie codzienne mieszkańców i to przecież w czasach nie tak bardzo odległych.

Bilet normalny kosztuje 22 zł, ulgowy 19 zł. Dzieci do lat 3 mają wstęp wolny. Godziny otwarcie: od stycznia do marca – wt.-pt. 8.00-16.00, sob. 10.00-16.00, w niedzielę i poniedziałek nieczynne, kwiecień i październik: pon.-pt. 8.00-16.00, sob. 10.00-16.00, niedz. 11.00-16.00, od maja do września: pon-pt. 8.00-16.00, sob-niedz. 10.00-18.00, listopad i grudzień: pon.-pt. 8.00-16.00, sob. 10.00-16.00, w niedzielę nieczynne.

Nasz artykuł powstał dzięki współpracy z Hotelem Poziom 511