Pałac w Gorzanowie – podziwiamy wspaniałą rezydencję z XVII wieku na Ziemi Kłodzkiej

Pałac w Gorzanowie to magiczne miejsce w Kotlinie Kłodzkiej. Województwo dolnośląskie to dziesiątki niesamowitych zabytków. Żaden inny region Polski nie może pochwalić się tyloma pałacami, zamkami i dworami. Do tego dochodzą zabytkowe fabryki, młyny, elektrownie oraz widowiskowe mosty i wiadukty. Niestety wiele z nich znajduje się w rękach prywatnych i zamienia się w ruinę. Konserwator zabytków istnieje, ale działa opieszale. Pałac w Gorzanowie w województwie dolnośląskim to klasyczny przykład, jak traktujemy zabytki. Jedna z bardziej okazałych rezydencji po II wojnie została zamieniona na mieszkania lokatorskie. W większości dla osób, które słabo sobie radziło w życiu. Efekt? Demolka, dewastacja, zniszczenia, szabrownictwo i kradzieże. Potem obiekt za przysłowiową złotówkę trafił w prywatne ręce i obrał kierunek w stronę ruiny. Na szczęście znalazła się grupa zapaleńców. Powstała fundacja i pałac powoli odzyskuje dawny blask.

Spis treści:

• Informacje praktyczne (aktualizacja lipiec 2024)
• Krótka historia miejscowości
• Pierwszy zamek i pałac, który przetrwał do dzisiaj
• Miłość arystokraty  do aktorki teatralnej
• Okres powolnej dewastacji pałacu
• Fundacja Pałac Gorzanów i ratowanie zabytku
• Zwiedzanie Pałacu w Gorzanowie
• Sala terrena
• Krzyż pokutny w okolicach Pałacu w Gorzanowie
• Interaktywny i darmowy przewodnik po Polsce

Informacje praktyczne (aktualizacja lipiec 2024)

• Gorzanów leży w Kotlinie Kłodzkiej w województwie dolnośląskim,
• pałac po latach dewastacji w okresie po II wojnie powoli jest remontowany przez fundację i grupę zapaleńców,
• zwiedzanie jest możliwe, ale warto najpierw sprawdzić sytuację na stronie pałacu lub na facebooku,
• oprowadzanie odbywa się z przewodnikiem, najczęściej o pełnych godzinach
• bilet kosztuje 30 zł i stanowi cegiełkę przeznaczoną na remont,
• bez problemu zaparkujecie w okolicy pałacu. wyjątkowo nie podajemy lokalizacji, bo po prostu parkujecie na poboczu.

Krótka historia miejscowości

Gorzanów to malownicza wieś na Dolnym Śląsku. Jej początki sięgają XII wieku, kiedy to był to gród obronny. Na początku XIV wieku znajdował się tu zamek królewski, który został zniszczony w 1470 roku Kilka lat później Gorzanów kupił hrabia von Annaberg, który sprzedał po trzydziestu latach wieś Janowi von Herberstein, którego rodzina posiadała Gorzanów aż do XX wieku. Wiek XIX to okres dynamicznego rozwoju gospodarczego, kulturalnego i turystycznego wsi.

Pierwszy zamek i pałac, który przetrwał do dzisiaj

Pierwszy zamek został już zbudowany w okresie średniowiecza, ale został zniszczony podczas wojen husyckich, jego ruiny zostały rozebrane dopiero na początku XIX wieku. Nowy pałac, który dotrwał do naszych czasów zaczęto budować około 1573 roku. Nadano mu barokowy charakter dopiero później w połowie XVII wieku za sprawą włoskich architektów Wawrzyńca Nicelo, a później Andrei Carove. Zamek był rozbudowywany, pielęgnowany, unowocześniany, dekorowany. Był w dobrych rękach. Przez prawie 300 lat był siedzibą rodową rodziny Herbersteinów. Teren pałacu zajmował 3500 metrów kwadratowych, a w nim znajdowało się ponad 100 pomieszczeń.

Miłość arystokraty  do aktorki teatralnej

Johann Hieronymus von Herberstein  zakochał się w Eleonorze Petrelli, aktorce teatralnej z Berlina. Był to dość kotrowersyjny jak na tamte czasy związek. Jednak najważniejsze, że się kochali. Ta miłość zaowocowała powstaniem sali teatralnej z prawdziwego zdarzenia w pałacu w Gorzanowie. Spektakle cieszyły się niesłabnącym powodzeniem. Były wystawiane trzy razy w tygodniu przez 28 lat. W teatrze tym debiutował śląski poeta i dramaturg piszący w dialekcie śląskim Karl von Holtei. Teatr przynosił stały dochód i dzięki niemu można było wybudować oranżerię. Eleonora miała wymarzony teatr, a Johann miał wymarzone miejsce do grzebania w ziemi. Właściciele udostępnili pałac publiczności do zwiedzania około roku 1880 i od razu stał się on dużą atrakcją. Właściciele również  założyli ogród, który był jednym z pierwszych barokowych założeń ogrodowych na Śląsku. Prace nad nim rozpoczęto w połowie XVII w. w stylu baroku włoskiego i austriackiego. Około 1800 ogrody zostały przekształcone w park krajobrazowy. Dzisiejszy park nie jest jeszcze taki piękny. Do naszych czasów przetrwał jego najcenniejszy element – nimfeum, czyli pawilon ogrodowy, z unikalną dekoracją stiukową.

Okres powolnej dewastacji pałacu

Jednak w latach 30. XX wieku Herbersteinowie opuścili pałac – sprzedali go gminie, a sami przenieśli się do innej swojej posiadłości na terenie Austrii. Wywieziono z niego wszystko, co było cenne. Pałac przerobiono na mieszkania dla przesiedleńców ze Stanisławowa (dzisiejsza Ukraina).  Od tego czasu następowała powolna, acz sukcesywna dewastacja. Budynek niszczał, zasiedlony przez nowych lokatorów mieszkań. Rozbito płytki, zniszczono grzejniki, wybito szyby… Także za „odgórną” zgodą z pałacu znikały wszelkie możliwe do wykorzystania w innych miejscach elementy, m.in. kulisy, scena i kurtyna z sali teatralnej trafiły do domu zdrojowego w Długopolu-Zdroju. Co jakiś czas pojawiały się plany na społeczne zagospodarowanie pałacu Gorzanów, jednak  nikt się tego nie podjął i pałac powoli zamieniał się w ruinę. W latach 80. był już w katastrofalnym stanie. W latach 90 pałac sprzedano prywatnemu inwestorowi z Austrii.  Właściciel austriacki nic nie zrobił, tylko sprzedał obiekt. 

Fundacja Pałac Gorzanów i ratowanie zabytku

W 2012 jego właścicielem pałacu została Fundacja Pałac Gorzanów i przystąpiono do renowacji obiektu. Przykryto zrekonstruowanymi dachami skrzydło wschodnie i zachodnie, rekonstruowane są stropy, przemurowano rozspojone mury.  Od 2012 nowy właściciel prowadził prace rekonstrukcyjne. Zaczęła mozolne prace nad podnoszeniem zabytku z ruiny. Na pierwszy ogień poszła wieża, która groziła zawaleniem. 21 września 2013 uruchomiono zegar na wieży zamkowej. Zrekonstruowano dach, położono nowe stropy i przemurowano ogromną ilość sypiących się murów. Stopniowo do budynku wstawiano okna, odnowiono polichromie oraz teatr.  Pałac zaczyna tętnić życiem kulturalnym- to oczko w głowie właścicieli. Są wspierani przez wolontariuszy, którzy pracują na rzecz pałacu. Organizowane są tu przedstawienia teatralne, festiwale, wernisaże, targi staroci, warto zajrzeć na stronę facebookową pałacu, by prześledzić nadchodzące wydarzenia. Na skutek trudności finansowych fundacji, w 2023 zamek wystawiono na licytację komorniczą. Remonty pochłonęły ponad 28 milionów, a pałac był wystawiony za 5 milionów. Fundacja ma co jakiś czas wystawione kary nakładane przez konserwatora zabytków. Na szczęście dla pałacu aukcja została odwołana i fundacja może działać jakiś czas spokojnie.

Zwiedzanie Pałacu w Gorzanowie

Na zwiedzanie należy sobie przeznaczyć około 2 h. Spokojne obejrzenie otoczenia zamku, zwiedzanie, wypicie kawy. Oprowadza właściciel fundacji pan Marek Haising. Pałac jest czynny w godzinach 11:00-17:00. Jeżeli nikogo nie ma w biurze, to należy wykonać telefon pod numer wywieszony na drzwiach. Właściciel pewnie dogląda kolejnych prac remontowych. Zachęcamy przed zwiedzaniem zajrzeć na stronę pałacu na facebooku, ponieważ mogą być w tym czasie organizowane dodatkowe atrakcje np. nocne zwiedzanie, albo koncert. Bilet to cegiełka na rzecz prac remontowych- koszt 30 zł. Pan Marek opowiada  z wielką pasją o swoich przygodach remontowych, o historii wsi, pałacu, planach. Jeśli macie ochotę na nocleg w pałacu istnieje też taka możliwość. To musi być niezła atrakcja.

Sala terrena

Do przywrócenia dawnej świetności pałacu droga jeszcze długa. Ale już teraz można podziwiać cudowne wnętrza. Na nas największe wrażenie zrobiła sala terrena, z której było główne wyjście do ogrodu. Niestety z krętych i malowniczych schodów prowadzących z tarasu do ogrodu nic nie pozostało. W zamian usypano stromą skarpę. Ale sala robi wrażenie. Ozdobne sufity i sztukateria olśniewają ilością detali. Ozdobny sufit wygrał z wandalami tylko dlatego, że znajdował się poza niszczycielskim zasięgiem rąk. Na fotografiach znakomicie to widać.

Krzyż pokutny w okolicach Pałacu w Gorzanowie

Gorzanów to gratka dla miłośników architektury. Dawni właściciel dbali o rozwój wsi. Wytyczyli mnóstwo tras spacerowych, dbali o zieleń. Ślady przeszłości sprawne oko wypatrzy i dzisiaj. Kilka wiejskich domów zasługuje na uwagę. Warto obejrzeć kościół parafialny św. Marii Magdaleny. Znaleźliśmy także krzyż pokutny. Znajduje się przy domu numer 17. Nie jest jakoś malowniczo położony. Stoi na terenie prywatnym i ciężko go fajnie sfotografować, ale te kamienie zawsze wywołują u nas dreszczyk emocji. To niemy świadek strasznej zbrodni dokonanej przed wiekami. Niestety wiek krzyża nie jest dokładnie określony. Pojawia się szeroki zakres od XIV do XVI wieku.

Interaktywny i darmowy przewodnik po Polsce

Zapraszamy do naszego Interaktywnego przewodnika po Polsce. Mapa ułatwi nawigację po naszych artykułach. Każde zaznaczone na mapie miejsce posiada aktywny link, który przeniesie was do obszernego artykułu. Fotki, historia, zabytki, legendy, godziny otwarcia muzeów, ceny biletów i wiele przydatnych wskazówek. Z mapą planowanie podróży po Polsce staje się proste. To prawie 200 opisanych dokładnie miejsc. W przypadku niektórych miast znajdziecie obszerny przewodnik. I oczywiście mnóstwo fotek, które uwielbiamy robić. Zapraszamy do podróży z nami. Mapa pozostanie zawsze jako pierwsza publikacja na naszej stronie. Będzie zawsze pod ręką. Zaglądajcie tu, ponieważ będziemy cały czas nasz przewodnik rozwijać i uaktualniać.