Berat – atrakcje i zabytki najbardziej słonecznego miasta w Albanii

Berat to miasto fascynujące. Pięknie położone i pełne wspaniałych i cennych zabytków. Berat nazywany jest miastem tysiąca okien. To pomysł na cudowną pocztówkę lub selfie z domami w tle, ale nas zdecydowanie bardziej zachwycił zamek i starówka zamknięta w obrębie dawnych murów obronnych. Na tym wzgórzu znajdują się wszystkie najważniejsze zabytki, kwitnie handel, a nocą w licznych kawiarniach tętni życie towarzyskie.

Spis treści

• Informacje praktyczne
• Legenda o dwóch olbrzymach
• Berat – miasto tysiąca okien
• Historia miasta
• Najbardziej słoneczne miasto Albanii
• Zwiedzanie zaczynamy od barbakanu
• Za murami znajduje się 11 świątyń
• Dwa meczety  
• Cerkwie w obrębie murów twierdzy
• Muzeum Ikon Onufrego
• Dzielnica Mangalem
• Cerkiew św. Michała Archanioła
• Most Gorica
• Cerkiew św. Spirydona
• Przewodnik po największych atrakcjach i zabytkach w Tiranie

Informacje praktyczne

• Berat leży w środkowej Albanii nad rzeką Osumi
• prawie wszystkie najważniejsze zabytki znajdują się na wzgórzu zamkowym w obrębie murów obronnych,
• darmowy parkingi znajdują się tuż przed historyczną bramą starego miasta, dokładne współrzędne – 40°42’41.7″N 19°56’48.4″E
• prawie wszędzie zapłacicie w euro, sprzedawcy sprawnie i sprawiedliwie przeliczają kurs,
• latem w ciągu dnia uważajcie na słońce, to nie jest żart, daje popalić,
• pamiętajcie też o dobrych butach, w klapkach i letnich sandałach będzie się ślizgać na zamkowym wzgórzu.

Legenda o dwóch olbrzymach

Bez legendy nie ma dobrej opowieści, więc zacznijmy od niej. Bajkowe położenie miasta między dwoma pasmami górskimi. 75% powierzchni Albani to góry, w dolinie rzeki Osumi. W malowniczej dolinie żyli sobie dwaj olbrzymi Shpirag i Tomorii. Przyjaźnili się, razem spędzali czas. Wszystko było dobrze, ale do czasu. Pech chciał, że zakochali się w tej samej dziewczynie. Na początku spierali się dość łagodnie, ale doszło między nimi do bójki. Każdy cios, był tak silny, że zapadali coraz bardziej pod ziemię. Walka doprowadziła do ich śmierci. Ich ciała zamieniły się w wielkie góry, które noszą ich nazwę po dziś dzień. Zapewne spytacie się co z dziewczyną. Dziewczyna załamała dłonie i wylała rzekę łez, która łączy pasma górskie i od jej imienia powstała nazwa Osumi. By pogodzić przyjaciół, ludzie postanowili założyć osadę, która miała upamiętnić również nieszczęśliwą miłość. To tyle legenda. Niestety historycy, archeolodzy mają inne zdanie na temat powstania miasta. Oni zawsze zepsują klimat.

Berat – miasto tysiąca okien

Berat jest określany mianem – miasto muzeum. Zwany jest również miastem tysiąca okien, a Albańczycy określają je jako okna nad oknami. Nam też bardziej przypadła do gustu albańska nazwa. W 2008 roku organizacja UNESCO umieściła Berat na liście światowego dziedzictwa przez rozszerzenie dodanego w 2005 roku wpisu o mieście Gjirokastra. Najlepsze fotki domów zrobicie z kładki Ura e Varur – dokładne współrzędne – 40.703879, 19.949782

Historia miasta

Teraz trochę historii bez tego ani rusz. Początki powstania sięgają  głębokiej starożytności.  Zamieszkane przez Ilirów w II w. p.n.e. (lud indoeuropejski zamieszkujący zachodnie Bałkany) miasto, zostało zdobyte przez Rzymian. Nadali mu miano Antipatrea. Przemianowane na Pulcheriopolis w okresie bizantyjskim było siedzibą biskupów. Zdobyte przez Bułgarów w IX wieku otrzymało nazwę „Białe miasto”. Ta nazwa utrzymała się przez całe średniowiecze. W 1018 roku bułgarski namiestnik poddał miasto bizantyjskiemu cesarzowi Bazylemu II Bułgarobójcy. Przez prawie dwieście lat miasto było w rękach bizantyjskich. Dopiero car Kołojan w 1203 r. zdobył ponownie miasto dla Bułgarów. W XIII wieku przypadło Michałowi I Dukasowi, władcy Despotatu Epiru. W 1274 roku cesarz bizantyjski Michał VIII Paleolog odbił Berat. Około 1345 roku miasto przeszło na krótko w ręce Carstwa Serbskiego. W 1355 roku Berat przeszedł pod zwierzchnictwo despota Wlory Jana Komnesa Asena, a następnie jego syna Aleksandra Komnenosa Asena i księcia Balšy II. W 1385 roku Berat został zdobyty przez Turków. Do 1396 roku ród Muzaka przejął kontrolę nad Beratem, który stał się stolicą Księstwa Berat. W 1417 Berat stał się częścią Imperium Osmańskiego. We wczesnym okresie panowania osmańskiego Berat liczył 710 domów. W pierwszej połowie XVI wieku Berat był miastem chrześcijańskim i nie było w nim żadnych muzułmańskich gospodarstw domowych, ale pod koniec XVI wieku wzrosła liczba muzułmanów.  Do miasta zaczęli wprowadzać się, ponieważ w zamian za służbę wojskową byli zwolnieni z podatków. Od 1670 r. Berat stał się miastem z większością muzułmańską i spośród 30 dzielnic 19 było zamieszkanych przez muzułmanów. W XIX wieku miasto znajdowały się pod panowaniem albańskiej rodziny Vrioni. Od 1835 r. w mieście działała szkoła grecka. W październiku 1833 r. zamek został otoczony przez 10 tys. ludzi żądających, aby lokalną administracją kierowali Albańczycy. Rząd osmański przyjął prośby rebeliantów i mianował kilku albańskich urzędników w mieście, a także ogłosił amnestię. W sierpniu 1839 roku w Beracie wybuchło nowe powstanie i  rebelianci zdobyli zamek. W końcu XIX wieku Berat stał się główną bazą oparcia dla Liga Prizreńskiej, albańskiego sojuszu nacjonalistycznego. Podczas I wojny światowej przeprowadzono spis ludności, który wykazał, że w regionie Berat było 6745 prawosławnych chrześcijan i 20 919 muzułmanów. Od lat 50. XX w. miejscowość pełniła funkcję politycznego ośrodka internowania. Tu zsyłano wrogów publicznych i ich rodziny.  Nie mogli opuścić miasta bez pozwolenia. Do Beratu deportowano także krewnych osób, które uciekły za granicę. W komunistycznej Albani wyjazd za granicę traktowany był jak zdrada kraju.

Najbardziej słoneczne miasto Albanii

Berat to najcieplejsze miasto w Albanii. Stare miasto zbudowane jest z białego kamienia, który nagrzewa się niesamowicie. Nie ma praktycznie cienia. Jest super gorąco. Do tego pamiętajcie o dobrych butach, które nie będą się ślizgać na podejściach. Bruk jest wyślizgany przez tysiące turystów, mieszkańców. Do tego dodajcie spacerek pod górę. Dobre buty to podstawa. Jeśli zwiedzacie Berat latem w słoneczny dzień to pamiętajcie też o okularach słonecznych. Białe ulice, chodniki, ściany domów działają jak olbrzymie lustra. Może lepiej użyć słowa blenda fotograficzna. Miasto jest prześwietlone z olbrzymią ilością światła. Oczy szybko bolą, a aparat fotograficzny wariuje. Dawno nie odnotowaliśmy tak dużego natężenia światła.

Zwiedzanie zaczynamy od barbakanu

Berat można podzielić na trzy części. Po pierwsze twierdza Kalaja e Beratit, która góruje nad miastem, położona na wysokości 200 m n.p.m., dzielnicy Mangalem położonej poniżej twierdzy oraz dzielnicy Gorica położonej po drugiej stronie rzeki Osumi, naprzeciw Mangalem. My zaczynamy od wzgórza. Przechodzimy przez barbakan. Znowu możemy iść w lewo, w prawo i prosto. Obojętnie co wybierzecie, będzie dobrze. Wejście na teren twierdzy jest darmowe. Możemy swobodnie wędrować po wąskich uliczkach, Wejście na barbakan też jest darmowe. Po schodach wchodzimy nad bramę wejściową i spoglądamy na miasto w dole lub teren za murami obronnymi z drugie strony. Słońce pali niemiłosiernie i na górze trudno wytrzymać.

Za murami znajduje się 11 świątyń  

Na terenie twierdzy jest 11 kościołów, ale spokojnie wszystkie są zamknięte z wyjątkiem Kościoła Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny.  Zamek w Beracie zbudowany został na skalistym wzgórzu na lewym brzegu rzeki Osum. Większość zabudowań pochodzi z XIII wieku. W obrębie fortecy znajdują się bizantyńskie kościoły oraz osmańskie meczety. Pierwsze ślady cytadeli są datowane na drugą połowę IV w. p.n.e. W II w. p.n.e.. Rzymianie zdobyli budowlę. Twierdza została wzmocniona w V wieku oraz w VI wieku. W 860 roku zamek zdobyli Bułgarzy, pod władzę Bizancjum wrócił w 1018 roku. W XIII wieku rozbudowano fortyfikację, zbudowano cytadelę, która miała służyć jako strefa obrony w przypadku przełamania pierwszego pasa umocnień. Obszar twierdzy otoczony murami obronnymi ma kształt zbliżony do trójkąta. Wyobraźcie sobie, że w tym miejscu są mieszkalne domy, które pochodzą z XIII wieku. Przez wieki ludność twierdzy była bardziej chrześcijańska, w związku z tym na terenie znajdują się cerkwie i tylko dwa meczety

Dwa meczety

Opis zaczynamy od meczetów. Jest Czerwony i Biały. Czerwony Meczet został wybudowany na początku XV wieku po podboju twierdzy Berat przez Turków osmańskich. Służył garnizonowi, oraz kupcom zatrzymującym się w twierdzy. Kiedy wybudowano w sąsiedztwie większy Biały Meczet, jego rola systematycznie zmniejszała się i popadał w ruinę. Zostały po nim zarysy fundamentów oraz większość minaretu. Zbudowany jest z białego wapienia i czerwonej cegły, skąd pochodzi nazwa świątyni. Po sąsiedzku znajdziemy Biały Meczet, z którego zachował się zarys murów oraz fundamenty minaretu. Służył przede wszystkim garnizonowi. Niestety w Albanii dziwnie podchodzi się do zabytków. Bardzo często tuż obok nich stoją zaparkowane samochody i o fajnych fotkach możecie zapomnieć. Na wzgórzu zamkowym obok Czerwonego Meczetu stały olbrzymie kontenery na śmieci, więc ruiny meczety można było fotografować tylko z jednej strony. Pech chciał, że po słońce.

Cerkwie w obrębie murów twierdzy

Cerkiew św. Teodora. Prawosławna cerkiew została zbudowana w XVI wieku na ruinach wcześniejszego kościoła pochodzącego z okresu późnego antyku. Z okresu antyku zachowały się dwie kolumienki wmurowane w okno absydy. W środku możemy podziwiać oryginalne freski namalowane w połowie XVI wieku przez mistrza Onufrego.

Cerkiew Trójcy Świętej prawosławna cerkiew w Beracie wewnątrz, której  zachowała się kamienna płyta z nazwiskiem Andronikosa Palaiologosa, wojskowego gubernatora miasta. Przypuszcza się, że to właśnie Andronikos Palaiologos był fundatorem świątyni. Zbudowana jest z kamieni otoczonych cegłami. Na ścianach zachowały się freski anonimowych twórców z XIV wieku.

Cerkiew Świętej Zofii niewielka cerkiew, która jest urocza. Mogliśmy ją tylko podziwiać z zewnątrz. Zbudowana jest z białego kamienia.

Cerkiew Najświętszej Marii Panny z Blacherne nazwa pochodzi od istniejącego w dzielnicy Blacherne w Konstantynopolu kościoła pw. Najświętszej Marii Panny. Historycy twierdzą, że kościół został zbudowany na miejscu istniejące tutaj w IV–V wieku klasztoru. Po trzęsieniu ziemi została odbudowana  z kamienia otoczonego cegłami. W środku znajdują się freski wykonane w 1578 r. przez mistrza Nikola syn Onufrego. Na podłodze znajduje się mozaika, którą można podziwiać. W 1967 roku Hodża ogłosił Albanię pierwszym na świecie państwem ateistycznym. Cerkwie, meczety przejęło państwo. Niektóre zostały wyburzone, inne zdewastowane. Niestety i ta świątynia została zdewastowana, ale odrestaurowano ją.

Muzeum Ikon Onufrego

Muzeum, którego nie można odpuścić. Absolutnie trzeba tam wejść i zobaczyć. Muzeum Ikon Onufrego to największe albańskie muzeum poświęcone wybitnemu albańskiemu twórcy ikon Onufremu. Zostało otwarte 27 lutego 1986 w Beracie. Znajduje się wewnątrz katedry Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny. Kolekcja muzeum składa się ze 173 wybranych eksponatów z cerkwi i klasztorów z Albanii. 106 z nich to ikony, a 67 to obiekty sztuki sakralnej. Zbiory pochodzą z czasów średniowiecza. Prezentują sztukę bizantyjską i post-bizantyjską . Możemy podziwiać dzieła najważniejszych albańskich twórców ikon, m.in. takich jak: Onufry, Nikolla, Dawid Selenica, Kostandin Shpataraku, Gjon Çetiri, Naum Çetiri, Gjergj Çetiri, Nikolla Çetiri, czy Ndin Çetiri. Najcenniejszym eksponatem jest ikonostas z 1806 roku.  To oryginalny ikonostasem katedry Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny. Wypełnia wszystkie trzy nawy świątyni. Powiemy szczerze nie wiadomo na co patrzeć i jak się skupić, by nic nam nie umknęło. Dwa rzędy ikon. 12 dużych i 27 małych, trzy wrota diakońskie, na jego koronie umieszczono rzeźbę orła z rozpostartymi skrzydłami – symbol Albanii. Przypisuje się to dzieło mistrzom Andoniemu i Stefaniemu. Twórcami 27 małych ikon oraz 7 dużych są pisarze z rodziny Çetiri.

Muzeum Ikon Onufrego. Godziny otwarcia: od maja do września codziennie w godzinach 09.00-18.00. Poza sezonem 09.00-16.00. Bilet wstępu: bilet normalny 400 ALL, ulgowy 120 ALL, dzieci do lat 12 wchodzą za darmo. Przy wejściu za darmo dostajemy broszurę o muzeum i eksponatach w formacie A3 w kilku językach do wyboru. Jest też język polski.

Dzielnica Mangalem

Opuszczamy zamkowe wzgórze. Udajemy się do dzielnicy Mangalem. Tereny zamku w pewnym momencie stały się za małe dla mieszkańców. Zaczęli rozbudowywać miasto poza murami. Tak powstała dzielnica Mangalem na przełomie wieków XV i XVI. Tu znajdziemy Meczet Królewski. Należy do jednych z najstarszych na terenie Albanii. Wybudowany za panowania sułtana Bajazyda II w 1495 roku. Był to cały kompleks świątynny. Znajdowała się tutaj szkoła muzułmańska, sale wykładowe, biblioteka. W XVIII wieku dobudowano klasztor. Zachowały się w nim XVIII wieczne freski oraz pewne elementy wystroju wnętrza. Na środku sufitu znajdują się rozety z inskrypcjami wersetów Koranu.  Chanaka Halveti budynek znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie Meczetu Królewskiego. Stanowił część kompleksu świątynnego. Klasztor należał do zakonu bektaszytów zwanych w Turcji Halveti. Został wybudowany w tym samym czasie co meczet. Obecny budynek zaprojektował w 1782 roku Ahmet Kurt Pasha. Kolejnym zabytkiem, na który warto zwrócić uwagę, jest Meczet Kawalerów. Został wybudowany w latach 1826–1827. Nazwa wywodzi się stąd, że służył przede wszystkim nieżonatym młodzieńcom jako miejsce spotkań i modlitwy. Uległ częściowemu zniszczeniu, które najbardziej dotknęło najcenniejszy jego zabytek: oryginalne malowidła ścienne powstałe w latach 1827–1828.

Cerkiew św. Michała Archanioła

Cerkiew św. Michała Archanioła usytuowana jest na skale poniżej południowych ścian twierdzy, na stoku wzgórza zamkowego. Powstała w XIV wieku. Ściany zbudowane są z warstw cegieł oraz kamienia. Wewnątrz świątyni zachowały się pozostałości malowideł. Cerkiew leżała pierwotnie w obszarze niższych fortyfikacji twierdzy. Obecnie jest odrestaurowana. Cerkiew doskonale widać z dołu. Samotnie przyklejona do ściany wygląda niesamowicie,

Most Gorica

Wolnym krokiem, inaczej się nie da przy tej temperaturze opuszczamy dzielnicę Mangalem. Udajemy się w stronę mostu Gorica o długości 127 metrów. Łączy on obie strony rzeki Osum i dwie dzielnice Mangalem z Gorica.  Pierwszy most powstał w XVIII wieku. Od tego czasu był wielokrotnie zmodyfikowany. Mieszkańcy uważają go za symbol miasta. Dzielnica Gorica jest dużo młodsza, spokojniejsza, inna. 

Cerkiew św. Spirydona

Cerkiew św. Spirydona jest młodsza i pochodzi z XVIII wieku. Została przebudowana w XIX wieku. Nad wejściem znajduje się inskrypcja w języku greckim, podająca datę budowy istniejącej świątyni na rok 1864. Świątynia jest trójnawową bazylikę, środkowa nawa oddzielona jest od bocznych dwoma podłużnymi arkadami wspartymi na kamiennychkolumnach. Jak większość obiektów sakralnych, cerkiew św. Spirydona przez ponad 30 lat uległa dużym zniszczeniom. Obecnie jest odrestaurowana przez Albański Kościół Prawosławny.

Przewodnik po największych atrakcjach i zabytkach w Tiranie

Tirana w przewodnikach opisywana jest jako miasto, którego nie można polubić i pokochać. Z takim nastawieniem przystąpiliśmy do poznawania atrakcji i zabytków w mieście. Szybko okazało się, że to nieprawda. Tirana nas mile zaskoczyła. Oczywiście nie oznacza to, że nie ma minusów. Zapraszamy do wędrówki z nami po Tiranie. Pokażemy zupełnie inną twarz miasta. Cały nasz przewodnik – Tirana – podczas zwiedzania miasto nas mile zaskoczyło