Kościół św. Mikołaja w Gąsawie – barokowa perełka na mapie drewnianych kościołów w Polsce

Kościół św. Mikołaja w Gąsawie to drewniana budowla o konstrukcji zrębowej i szkieletowej. Kościół charakterystyczny dla obszarów Wielkopolski i Śląska. Świątynia z zewnątrz prezentuje się skromnie, ale po wejściu do wnętrza zanurzamy się w zupełnie inny świat. Na ścianach znajdują się malowidła w stylu iluzjonistycznym, dającym wrażenie trójwymiarowości. To technika malarska wymagająca niesamowitych umiejętności posługiwania się perspektywą. Często potrzebne były skomplikowane obliczenia matematyczne.

Spis treści

• Gdzie znajduje się Gąsawa
• Krótka historia Gąsawy
• Zwiedzanie kościoła – jak zobaczyć wnętrze
• Kościół św. Mikołaja w Gąsawie – historia
• Rozbiórka kościoła ze względu na zły stan techniczny
• Kościół św. Mikołaja w Gąsawie – odsłonięcie cennych malowideł 
• Inne ciekawe miejsca w okolicy opisane przez nas
• Internetowy przewodnik po Polsce

Gdzie znajduje się Gąsawa

W przypadku Gąsawy sytuacja jest trochę skomplikowana. Miasto leży w odległości 60 km od Bydgoszczy i 80 km od Poznania, To województwo kujawsko-pomorskim, ale pod względem historycznym i etnograficznym to Pałuki. Rozpatrując położenie w klasyfikacji geograficznej, należy Gąsawę zlokalizować na Pojezierzu Wielkopolskim. Dojazd do Gąsawy jest bardzo dobry. Korzystamy z trasy ekspresowej S5 Bydgoszcz-Poznań, Po zjeździe z ekspresówki mamy tylko kilka kilometrów do pokonania drogą lokalną.

Krótka historia Gąsawy

Pierwsza wzmianka o Gąsawie pochodzi ze Złotej Bulli papieża  Innocentego II z 1136 roku. Jednak znawcy historii Polski powinni znać Gąsawę z wydarzeń z roku 1227, kiedy podczas zjazdu książąt dzielnicowych doszło do zamordowania księcia krakowskiego Leszka Białego. Lokacja Gąsawy nastąpiła w roku 1388. Wtedy było to prywatne miasto duchowne należące do opata klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie. Gąsawa utraciła prawa miejskie w roku 1934 i uzyskała je  całkiem niedawno, bo 1 stycznia 2024 roku.

Zwiedzanie kościoła – jak zobaczyć wnętrze

Wszyscy znamy kłopoty z wejściem do zabytkowych kościół w małych miejscowościach. Często to zadanie bardzo trudne. W tym przypadku też nie mamy dobrych wiadomości. Na oficjalnej stronie parafii nie ma żadnych informacji na ten temat. Jest natomiast podany telefon kontaktowy do proboszcza. Zawsze warto spróbować i poprosić o pokazanie wnętrza kościoła. Dobrym sposobem jest wizyta tuż po Mszy świętej. Kościół św. Mikołaja w Gąsawie godziny nabożeństw w -w dni powszednie nabożeństwo rozpoczyna się 0 godzinie 17.00, w niedzielę 07.15, 09.30, 11.00, 16.00.

Kościół św. Mikołaja w Gąsawie – historia

Obecny Kościół św. Mikołaja w Gąsawie wzniesiono w XVII wieku jako jednonawową, bezwieżową, o podwójnej konstrukcji zrębowo-szkieletowej. Historycy przypuszczają, że pierwszy kościół w Gąsawie powstał już w XI wieku, ale brakuje na to twardych dowodów. Wiek XVI staje się dla miasta okresem rozkwitu. W 1600 roku przeniesiono z Poznania słynne Kolegium Lubrańskiego, jedną z pierwszych szkół humanistycznych w Polsce. Wkrótce po tym powstała koncepcja budowy nowego kościoła farnego, który zdołał przetrwać potop szwedzki. W roku 1674 zakończył się gruntowny remont kościoła. Wtedy powstała wspaniała barokowa dekoracja malarska.

Rozbiórka kościoła ze względu na zły stan techniczny

W 1830 roku Kościół św. Mikołaja w Gąsawie znajdował się w złym stanie technicznym. Proboszcz ksiądz Wojciech Szredziński wystąpił z wnioskiem o rozbiórkę i budowę nowej murowanej świątyni. Na szczęście nie zgodziły się na nią władze pruskie. Świątynia przetrwała i w roku 1856-1857 przeprowadzono prace remontowe. Wymieniono chór muzyczny, zmieniono układ  otworów drzwiowych w prezbiterium, wymieniono sygnaturkę z częścią elementów więźby dachowej oraz zmieniono pokrycie dachu ze szkudłów na łupek. Wnętrze częściowo otynkowano, zasłaniając cenne malowidła. Na długie lata zapomniano, jakie skarby kryją się pod tynkiem. W czasie II wojny światowej kościół przekształcono na spichlerz zbożowy.

Odsłonięcie cennych malowideł

W ostatnich latach XX wieku prowadzono prace remontowe kościoła. Dotyczyły głównie dachu o drewnianej konstrukcji. Dosłownie kilka dni przed zakończeniem tego remontu przez przypadek natrafiono na malowidło przedstawiające św. Augustyna. Rozpoczęły się poszukiwania w archiwum gnieźnieńskim informacji na temat wystroju kościoła. Wtedy okazało się, że świątynia posiadała liczne malowidła naścienne. Konserwator zabytków podjął decyzję zdjęciu tynków. I wówczas zostały odsłonięte kolejne wspaniałe malowidła, których powstanie datowane jest na kilka okresów-  połowę XVII wieku, lata 1705-1706 oraz około 1817 roku. Niestety nie udało się ustalić autorstwa tych pięknych iluzjonistycznych, wielowarstwowych dzieł. Dzisiaj Kościół św. Mikołaja w Gąsawie prezentuje się świetnie.

Inne ciekawe miejsca w okolicy opisane przez nas

• Pałac Lubostroń
• Śladami dawnej kopalni soli w Wapnie
• Kościół w Tarnowie Pałuckim to Jeden z najstarszych drewnianych kościołów w Polsce
• Górka Klasztorna – zwiedzamy najstarsze sanktuarium maryjne w Polsce

Internetowy przewodnik po Polsce

Zapraszamy do naszego Interaktywnego przewodnika po Polsce. Mapa ułatwi nawigację po naszych artykułach. Każde zaznaczone na mapie miejsce posiada aktywny link, który przeniesie was do obszernego artykułu. Fotki, historia, zabytki, legendy, godziny otwarcia muzeów, ceny biletów i wiele przydatnych wskazówek. Z mapą planowanie podróży po Polsce staje się proste. To prawie 200 opisanych dokładnie miejsc. W przypadku niektórych miast znajdziecie obszerny przewodnik. I oczywiście mnóstwo fotek, które uwielbiamy robić. Zapraszamy do podróży z nami. Mapa pozostanie zawsze jako pierwsza publikacja na naszej stronie. Będzie zawsze pod ręką. Zaglądajcie tu, ponieważ będziemy cały czas nasz przewodnik rozwijać i uaktualniać.