Święta Lipka – Sanktuarium Maryjne, które zachwyca turystów i przyciąga pielgrzymów z całej Polski

Święta Lipka to Sanktuarium Maryjne, które potrafi zachwycić kolorami i muzyką organową. Piękny kościół zachwyca turystów i przyciąga tysiące pielgrzymów z całej Polski. Tutaj prawie zawsze jest tłoczno, ale pomimo tego Święta Lipka umożliwia kameralne zwiedzanie. Tutaj cały handel w stylu odpustowym znajduje się poza murami Sanktuarium po drugiej stronie ulicy,

Spis Treści

• Gdzie znajduje się Święta Lipka i jak dojechać
• Gdzie zaparkować
• Legenda o zbrodniarzu i rzeźbie powieszonej na lipie
• Luteranie walczyli z kultem maryjnym
• Powstanie kościoła w Świętej Lipce
• Bogata polichromia we wnętrzu kościoła
• Organy, ruchome figury i koncerty organowe
• Godziny codziennych koncertów organowych w Świętej Lipce
• Godziny zwiedzania Sanktuarium w Świętej Lipce
• Polecamy nasze artykuły o innych atrakcjach w okolicy
• Internetowy przewodnik po Polsce

Gdzie znajduje się Święta Lipka i jak dojechać

Święta Lipka to Sanktuarium Maryjne na Mazurach. Kustoszami od wieków są tu ojcowie i bracia jezuici. Położone jest 70 km od Olsztyna, 6 km od miasta Reszel oraz 14 km od Kętrzyna. Wieś Święta Lipka była dawną pruską osada. Położona nad niewielką rzeką, łączącą jeziora Wirów oraz Dejnowo. Kult Maryjny rozpoczął się w XIV wieku. Z Mrągowa i Kętrzyna dojście drogą krajową nr 594.

Gdzie zaparkować

W miarę duży płatny parking znajduje się tuż przed Sanktuarium. W sezonie mogą być problemy ze znalezieniem wolnego miejsca, dlatego polecamy wjechać w dowolną uliczkę i poszukać wolnego bezpłatnego miejsca. Najszybciej dogodne bezpłatne miejsce znajdziecie przy pobliskim cmentarzu. To tylko około 400 m od Sanktuarium.

Legenda o zbrodniarzu i rzeźbie powieszonej na lipie

Warto posłuchać legendy o powstaniu kultu. Podobno w jednej z cel na kętrzyńskim zamku przebywał okrutny zbrodniarz. Był on skazany na karę śmierci. Czekając na wykonanie wyroku, w nocy przed egzekucją objawiła mu się Matka Boska. Dała mu kawałek drewna oraz nóż i nakazała wyrzeźbienie swojej figury. Zbrodniarz zaczął rzeźbić, trudził i męczył całą noc. Po nocy pokazał swoje dzieło sędzią. Ci byli zachwyceni kunsztem wykonania, uznali całe zdarzenie za ingerencję opatrzności. Wypuścili skazańca. Ten ciesząc się wolnością, udał się do Reszla. Zatrzymał się nad pewnym strumyczkiem i powiesił swoje dzieło na gałęziach lipy. Inna legenda głosi, że wdzięczni mieszkańcy za pomoc przed litewskimi najeźdźcami ustawiono figurkę Maryi pod lipą. Tu obie legendy mówią zgodnie, od tego czasu liczni pielgrzymi zaczęli odwiedzać to miejsce. Od połowy XVII wieku zaczęto spisywać wszystkie przypadki uzdrowień i łask bożych. Wewnątrz świątyni na jednej ze ścian Malarz Mayer przedstawił wybrane łaski, jakich doświadczyli pielgrzymi. Ciekawym jest również fakt, że kilkakrotnie próbowano ją przenosić do Kętrzyna. Jednak za każdym razem wracała na swoje miejsce. Dlatego też postanowiono w tym właśnie miejscu postawić początkowo kaplicę. Budowla była intrygująca, bo zbudowana wokół lipy. Do tej właśnie kaplicy pieszo i boso przybył ostatni wielki mistrz Zakonu Krzyżackiego Albrecht von Hohenzollern.

Luteranie walczyli z kultem maryjnym

Prusy Książęce przyjęły luteranizm jako religię państwową. Protestantom nie podobał się kult maryjny. Zburzyli kaplicę, a figurkę wrzucili do jeziora Wirowego. By odstraszyć pielgrzymów ścieli lipę, a z jej drewna pobudowali szubienicę. Dopiero w 1605 roku katolicy dostają swobodę religijną. Stefan Sadorski, który był sekretarzem króla Zygmunta III Wazy, zakupił w 1618 teren, na którym stała wcześniej kaplica. W 1619 roku na starym miejscu została wzniesiona nowa kaplica. W 1624 przekazał ją jezuitą i tak jest po dziś dzień. Pielgrzymów z roku na rok przybywało. Wkrótce okazało się, że kaplica jest zbyt mała, by pomieścić wszystkich pielgrzymów. Świętą Lipkę odwiedził król Jan Kazimierz, kanclerz litewski Albert Stanisław Radziwiłł. 

Powstanie kościoła w Świętej Lipce

Kościół powstał w latach 1688-93 według projektu nieznanego architekta. Front został ukończony dopiero w 1730 roku. Kontynuację budowy kościoła realizował do 1754 Jerzy Ertli z Wilna. Budowanie nie było takie łatwe i proste. Wycięto część wzgórza, zasypano bagna. By ustabilizować  grunt, wbito 10 000 długich pali olchowych okutych na końcu żelazem. Kamień węgielny poświęcił biskup warmiński kardynał Michał Radziejowski 1.XI. 1687. Kościół został konsekrowany 15 sierpnia 1693 r. przez biskupa Jana Stanisława Zbąskiego Kościół nie mieścił wszystkich pielgrzymów, dlatego wybudowano krużganek z kaplicami narożnymi w latach 1694–1708, a dom zakonny 1695-1698. Wyposażenie wnętrza trwało ponad pięćdziesiąt lat. Po kasacie zakonu jezuitów i rozbiorach polski ruch pątniczy zamarł, jednak w 1932 powrócili do Świętej Lipki jezuici. 11 sierpnia 1968 r. kardynał Stefan Wyszyński – prymas Polski wraz z metropolitą krakowskim Karolem Wojtyłą, dokonał uroczystej koronacji obrazu Matki Bożej Świętolipskiej mieszczącej się w ołtarzu głównym bazyliki. Kościół w Świętej Lipce to perła późnego baroku w Polsce. Papież Jan Paweł II dekretem z dnia 24 lutego 1983 r. nadał kościołowi w Świętej Lipce tytuł Bazyliki Mniejszej. Uroczyste ogłoszenie tego dekretu odbyło się 29 maja 1983 roku, czyli w dniu Nawiedzenia NMP jako święta patro­nalnego, obchodzonego, od czasu reformy kalendarza liturgicznego, w ostatnią niedzielę maja.

Bogata polichromia we wnętrzu kościoła

Kościół ma formę trójnawowej bazyliki z dwuprzęsłowym prezbiterium, czteroprzęsłowym korpusem nawy głównej z emporami nad nawami bocznymi. Cały budynek kościoła otoczony został  czworobocznym krużgankiem, z czterema kaplicami narożnymi. W niszach kaplic i balustradzie krużganka znajdują się wykonane w latach 1744–1748 czterdzieści cztery rzeźby przedstawiające przodków Jezusa Chrystusa, ich autorem jest K. Pervanger z Tolkmicka. Wejście na dziedziniec prowadzi przez bramę z kratą z 1734 o ornamentach roślinnych, jej autorem jest kowal z Reszla Jan Schwartz. Rzeźby Krzysztofa Perwangera stoją na fasadzie przednich kaplicach oraz frontowym ramieniu krużganka. Fasadę flankują dwie wieże ze strzelistymi hełmami z latarniami, umieszczono na nich zegary wykonane w 1740 przez Johanna Albrechta z Królewca. Na osi środkowej kondygnacji fasady znajduje się nisza, w której umieszczono rzeźbę „Matka Boska na lipie” autorstwa reszelskiego rzeźbiarza Jan Christiana Schmidta. W niszach znajdujących się w wieżach znajdują się rzeźby przedstawiające świętych jezuickich tj. Ignacego Loyolę, Franciszka Ksawerego, Stanisława Kostkę i Alojzego Gonzagę. Wnętrze kościoła jest bogato dekorowane polichromią.  Na sklepieniu z lat 1722–1737, autorstwa Macieja Jana Meyera są ilustracje z zawołań litanii loretańskiej – od Królowej Aniołów do Królowej Wyznawców. Pozostałe wyposażenie kościoła to ołtarz główny z 1712–1714, dzieło Krzysztofa Peuckera i Jana Dobla. W ołtarzu głównym honorowe miejsce zajmuje obraz Matki Bożej Świętolipskiej namalowany w 1640 r. przez Bartłomieja Pensa. Obraz osłonięty jest srebrną sukienką wykonaną (1720) przez złotnika z Królewca Samuela Grew. Dziełem tego samego złotnika jest umieszczone na mensie ołtarzowej wykute ze srebra tabernakulum ozdobione przedstawieniem „Ostatniej Wieczerzy” i „Chrystusa z uczniami w Emaus”. Środkowy obraz w ołtarzu głównym Nawiedzenia NMP i górny Wniebowzięcia NMP malowane są przez Piotra Kolberga w 1725. Po bokach znajdują się rzeźby: św. Jana Chrzciciela, Józefa, Joachima i króla Dawida, św. Andrzej, Piotr, Paweł i Jan Ewangelista, św. Wojciech, Szczepan, Kazimierz i Zygmunt.

Organy, ruchome figury i koncerty organowe

Organy z 1719–1721 wykonane zostały przez Jana Josua Mosengla z Królewca. Organy posiadają 40 głosów i ruchome figurki, a prospekt organowy wykonał snycerz z Reszla – Krzysztof Peucker. Ambona wykonana w 1700 przez K. Peuckera ozdobiona płaskorzeźbami ze scenami biblijnymi, naprzeciw na pniu drzewa lipowego ustawionym w 1728 r. umieszczona jest rzeźba Matki Boskiej w sukience srebrnej z 1652. Po zamontowaniu organów przy Sanktuarium powstała szkoła muzyczna (działała w latach 1722–1909), jednym z jej absolwentów był Feliks Nowowiejski. W kościele często organizowane są duże koncerty organowe, ale specjalnie dla turystów codziennie odbywa się krótki koncert. Trwa on około 10 minut i oczywiście połączony jest z podziwianiem ruchomych figur.

Godziny codziennych koncertów organowych w Świętej Lipce

• maj – wrzesień 10.00, 12.30, 13.30, 15.00, 16.00
• kwiecień i październik: 10.00, 12.30, 13.30, 15.00
• listopad – marzec 10.00, 12.00, 15.00

Godziny zwiedzania Sanktuarium w Świętej Lipce

• maj – wrzesień w godzinach 07.00 – 20.00
• kwiecień i październik w  godzinach 07.00 – 18.00
• listopad w godzinach   09.30 – 18.00
• grudzień-marzec w  godzinach  09.30 – 15.30

Polecamy nasze artykuły o innych atrakcjach w okolicy

• Pałac w Drogoszach – monumentalna budowla rodu von Dönhoff
• Zamek krzyżacki w Bezławkach przebudowany na kościół
• Mniej znane zamki krzyżackie w Polsce
• Śluza  Leśniewo Górne na Kanale Mazurskim
• Mamerki- bunkry ukryte w lesie
• Reszel najpiękniejsze miasto Warmii

Internetowy przewodnik po Polsce

Zapraszamy do naszego Interaktywnego przewodnika po Polsce. Mapa ułatwi nawigację po naszych artykułach. Każde zaznaczone na mapie miejsce posiada aktywny link, który przeniesie was do obszernego artykułu. Fotki, historia, zabytki, legendy, godziny otwarcia muzeów, ceny biletów i wiele przydatnych wskazówek. Z mapą planowanie podróży po Polsce staje się proste. To prawie 200 opisanych dokładnie miejsc. W przypadku niektórych miast znajdziecie obszerny przewodnik. I oczywiście mnóstwo fotek, które uwielbiamy robić. Zapraszamy do podróży z nami. Mapa pozostanie zawsze jako pierwsza publikacja na naszej stronie. Będzie zawsze pod ręką. Zaglądajcie tu, ponieważ będziemy cały czas nasz przewodnik rozwijać i uaktualniać.