Kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela i św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Świerzawie to jeden z najcenniejszych zabytków architektury romańskiej w Polsce. Kościół po II wojnie stał w zasadzie opuszczony i bezcenne malowidła na ścianie cudem dotrwały do naszych czasów. Dzisiaj znajduje się w nim świetne muzeum i dzięki najnowszym technologiom (gogle 3D) możemy podziwiać zabytkowe malowidła.
Historia kościoła
Pierwszy drewniany kościół w tym miejscu prawdopodobnie ufundował Bolesław I Wysoki. Drewniana świątynia w dokumentach wzmiankowana była już w roku 1159. W drugiej połowie XIII wieku powstała murowany obiekt. Kościół zbudowano z kamienia łamanego z narożnikami, portalami i obudowaniem okien wykonanych z piaskowca. Długo pełnił funkcję kościoła parafialnego, ale po powstaniu nowej świątyni, kościół św. Jana Chrzciciela zdegradowano do roli kościoła filialnego, a potem cmentarnego.
Burzliwe dzieje kościoła w Świerzawie
W czasie wojen husyckich solidna konstrukcja otoczona murem stała się schronieniem dla okolicznej ludności. Niestety niezbyt skutecznym, ponieważ historia skończyła się prawdziwą rzezią. W latach 1552-1654 (oraz na trzy lata: 1875-1878 r.) kościół był użytkowany przez ewangelików, którzy pozostawili po sobie drewnianą emporę z 1562 r. oraz ambonę z 1613 r (zniszczoną po II wojnie światowej).
Zabytkowy ołtarz trafił do Poznania
Po II wojnie kościół nie był użytkowany w celach sakralnych. Zabytkowe wyposażenie przeniesiono do innych kościołów. Część trafiła do muzeów. Tryptyk z roku 1498 obrazujący życie św. Katarzyny z ołtarza głównego trafił do kościoła św. Marcina w Poznaniu. Mało poznaniaków wie, jak bezcenny zabytek znajduje się w ich kościele. Obraz na desce „Tron Łaski” z XIV wieku można podziwiać w Muzeum Narodowym we Wrocławiu. Dużo eksponatów trafiło do Muzeum Regionalnego w Jaworze oraz Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
Święta Katarzyna Aleksandryjska
Podczas najazdów husyckich została zniszczona kaplica św. Katarzyny w pobliskiej Sędziszowej. Na pamiątkę tych wydarzeń kościół w Świerzawie wzbogacił się o nową patronkę. Postać tej świętej wzbudza trochę kontrowersji, współcześni historycy podważają jej istnienie. Prawdopodobnie za podstawę legendy o Katarzynie Aleksandryjskiej posłużył życiorys Hypatii z Aleksandrii. W opowieści o świętej Katarzynie nie zabraknie okropnych fragmentów opisujących jej tortury (między innymi łamanie kołem).
Gotyckie polichromie
W roku 1976 w kościele w Świerzawie odkryto aż 5 warstw gotyckich polichromii. Na wyjątkową uwagę zasługuje motyw Drzewa Życia, pokazujący mityczne ryby, ptaki i zwierzęta. Jest to jedyne takie malowidło w Polsce. Na polichromii pojawia się również ukrzyżowanie Chrystusa, postać świętego Krzysztofa i oczywiście opisana wcześniej święta Katarzyna.
W roku 2003 udostępniono kościół indywidualnym turystom, a w roku 2005 wyremontowano wnętrze wieży (remont schodów i podłóg, zbudowanie dodatkowego drewnianego stropu), co umożliwiło oddanie wieży celom widokowym. Podczas porządkowania wnętrza i konserwacji mensy ołtarzowej w latach 1998-2001 znaleziono w sierpniu 1998 r. skrywane relikwie w kamiennym relikwiarzu, zawierającym fragment kości i zakrytym pieczęcią biskupa Kulumbacha z pogranicza bawarsko-frankońskiego.
Polichromie w wersji wirtualnej
To najnowsza atrakcja dostępna w muzeum od roku 2023. Zakładamy specjalne gogle i wkraczamy w świat wirtualny. W ten sposób możemy podziwiać wnętrze kościoła z rekonstruowanymi malowidłami. Dopiero teraz wyblakłe obrazy stają się czytelne i doskonale widoczne. Prawdziwa magia, która szczególnie spodoba się młodym turystom. Nasz Maks był zachwycony. Wirtualny spacer odbywa się z lektorem. Usłyszymy mnóstwo ciekawych opowieści. Ta atrakcja nie wymaga dodatkowych opłat – wystarczy bilet wstępu.
Zabytkowy cmentarz
Szczęście dopisało i mimo porzucenia kościoła po II wojnie udało się go uratować, ponieważ dość wcześnie pomyślano o zabezpieczeniu świątyni. Niestety nie udało się uratować zabytkowego przykościelnego cmentarza, który został zlikwidowany w latach 60. XX wieku. Płyty nagrobne przytwierdzono do muru wokół kościoła. Część epitafium pokazywana jest w przedsionku wieży kościelnej. W kaplicy i na ścianach kościoła umieszczono 12 kamiennych renesansowych epitafiów rodzin von Hoberg, von Zedlitz i von Nimptsch.
Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Katarzyny Aleksandryjskiej, ul. Złotoryjska 25, Świerzawa. Godziny otwarcia: od kwietnia do września, od poniedziałku do czwartku 10.00-16.00, od piątku do niedzieli w godz.: 10.00 – 18.00. Poza sezonem – po wcześniejszym umówieniu telefonicznym. Ceny biletów: 5 zł bilet normalny; 2,5 zł ulgowy. Gogle 3D w cenie biletu. W kościele znajduje się także Informacja Turystyczna.
Zwiedzając Pogórze Kaczawskie korzystaliśmy ze świetnych noclegów w agroturystyce Storczykowe Wzgórze. Zapraszamy do naszego artykułu, w którym opisujemy Storczykowe Wzgórze i atrakcje w najbliższej okolicy.
Zapraszamy do naszego Interaktywnego przewodnika po Polsce. Mapa ułatwi nawigację po naszych artykułach. Każde zaznaczone na mapie miejsce posiada aktywny link, który przeniesie was do obszernego artykułu. Fotki, historia, zabytki, legendy, godziny otwarcia muzeów, ceny biletów i wiele przydatnych wskazówek. Z mapą planowanie podróży po Polsce staje się proste. To prawie 200 opisanych dokładnie miejsc. W przypadku niektórych miast znajdziecie obszerny przewodnik. I oczywiście mnóstwo fotek, które uwielbiamy robić. Zapraszamy do podróży z nami. Mapa pozostanie zawsze jako pierwsza publikacja na naszej stronie. Będzie zawsze pod ręką. Zaglądajcie tu, ponieważ będziemy cały czas nasz przewodnik rozwijać i uaktualniać.
